در دنیای پرسرعت ساخت‌وساز و پروژه‌های صنعتی، زمان‌بندی دقیق یکی از ارکان اصلی موفقیت و کنترل هزینه‌هاست. یکی از سوالات پرتکرار پیمانکاران و مدیران پروژه هنگام کار با مقاطع فولادی قوسی، این است که فرآیند نورد لوله دقیقاً چقدر زمان می‌برد؟ دانستن این زمان برای تامین مصالح پروژه، برنامه‌ریزی تجهیز کارگاه و برآورد هزینه تمام شده حیاتی است.
پاسخ کوتاه: زمان نورد یک شاخه لوله بسته به ابعاد، ضخامت، شعاع خم و نوع دستگاه، می‌تواند از چند دقیقه (برای لوله‌های سبک) تا چند ساعت (برای لوله‌های صنعتی و ضخیم با نورد گرم) متغیر باشد. اما زمان کل پروژه نورد به عواملی چون حجم سفارش، آماده‌سازی دستگاه و برنامه‌ریزی کارگاه بستگی دارد و معمولاً بین ۱ تا ۷ روز کاری برای پروژه‌های متوسط زمان می‌برد.
این مقاله به طور کامل به بررسی عوامل تاثیرگذار بر زمان نورد و نحوه برآورد دقیق آن برای پروژه‌های مختلف، از ساخت یک سایبان ساده در کرج تا احداث یک سازه فضاکار عظیم در عسلویه می‌پردازد.
عوامل کلیدی تعیین‌کننده زمان نورد لوله
زمان لازم برای نورد لوله یک عدد ثابت نیست و به مجموعه‌ای از متغیرهای فنی و لجستیکی بستگی دارد. این عوامل را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: زمان نورد هر قطعه و زمان کل پروژه.
الف) زمان مورد نیاز برای نورد یک شاخه لوله:
- ابعاد و ضخامت لوله: این مهم‌ترین فاکتور است. نورد یک لوله سبک ۲ اینچی برای حصارکشی ممکن است تنها ۵ دقیقه طول بکشد، در حالی که نورد یک لوله ۱۰ اینچ گوشت‌دار برای مصارف آهن آلات صنعتی، نیازمند تنظیمات دقیق‌تر، سرعت پایین‌تر دستگاه و دقت بیشتر اپراتور است و ممکن است بیش از ۳۰ دقیقه زمان ببرد.
- شعاع و زاویه خم: هرچه شعاع خم کوچکتر (قوس تندتر) باشد، فرآیند باید در پاس‌های بیشتری و با سرعت کمتر انجام شود تا از دفرمه شدن مقطع (بیضی شدن) و آسیب به لوله جلوگیری گردد. این امر زمان را به شدت افزایش می‌دهد.
- نوع فرآیند (سرد یا گرم): نورد سرد سریع‌تر از نورد گرم است. اما برای لوله‌های ضخیم که به نورد گرم نیاز دارند، باید زمان لازم برای گرم کردن لوله در کوره (که می‌تواند بسته به ابعاد، یک تا چند ساعت باشد) را نیز به زمان فرآیند اضافه کرد.
- نوع دستگاه نورد: یک دستگاه نورد پروفیل هیدرولیکی مدرن با کنترل CNC، فرآیند را بسیار سریع‌تر و دقیق‌تر از یک دستگاه مکانیکی قدیمی انجام می‌دهد. تقریبن همه کارگاه‌های معتبر در اصفهان و تهران از دستگاه‌های هیدرولیک استفاده می‌کنند.
ب) زمان کل تحویل پروژه:
- حجم سفارش: طبیعتاً نورد ۱۰۰ شاخه لوله زمان بیشتری از نورد ۱۰ شاخه می‌برد. برای خرید عمده، حتماً زمان‌بندی تحویل را با کارگاه هماهنگ کنید.
- آماده‌سازی و تنظیم دستگاه (Setup Time): برای هر سفارش جدید با ابعاد و شعاع خم متفاوت، اپراتور باید غلتک‌ها را تعویض کرده و دستگاه را کالیبره کند. این فرآیند ممکنه بین ۳۰ دقیقه تا چند ساعت زمان ببرد. برای سفارش‌های کوچک، این زمان بخش قابل توجهی از کل زمان پروژه را تشکیل می‌دهد.
- ترافیک کاری کارگاه: اکثر کارگاه‌های خدماتی سفارش‌های متعددی در صف دارند. زمان شروع کار شما به نوبت و حجم کاری آن‌ها بستگی دارد. همیشه قبل از ارسال بار، از زمان‌بندی کارگاه مطلع شوید.
- خدمات جانبی: اگر به خدماتی مانند خدمات برشکاری قبل از نورد یا گالوانیزه کردن بعد از نورد نیاز دارید، باید زمان انجام این خدمات را نیز در برنامه خود لحاظ کنید.
“در یکی از پروژه‌ها در مشهد، برای ساخت یک سقف قوسی نیاز به نورد فوری ۵۰ شاخه پروفیل داشتیم. پس از استعلام قیمت از چند مرکز، با یک کارگاه برای تحویل دو روزه به توافق رسیدیم. اما پس از ارسال بار، اعلام کردند که به دلیل خرابی دستگاه و حجم بالای سفارش‌های قبلی، تحویل یک هفته طول می‌کشد. این تاخیر کل برنامه سفت‌کاری ما را به هم ریخت و هزینه تمام شده پروژه را به دلیل خواب سرمایه و نیروی کار افزایش داد. از آن به بعد یاد گرفتم که قبل از ثبت سفارش، حتماً از ظرفیت خالی و سلامت دستگاه مطمئن شوم و صرفاً به قیمت مناسب اکتفا نکنم.”
– نقل قول از یک پیمانکار ساختمانی فعال در خراسان
چقدر طول میکشه لوله رو خم کنن؟
داداش گلم ببین قضیه اینه که زمانش خیلی بالا پایین داره. اگه یه لوله نازک واسه گلخونه‌ات بخوای، طرف نیم ساعته کارتو راه میندازه. ولی اگه یه لوله غول واسه سوله میخوای، داستان فرق میکنه. دستگاهش باید تنظیم بشه، خود خم کردنش کلی طول میکشه چون باید یواش یواش خم کنن که لوله خراب نشه. تازه باید ببینی سرشون شلوغه یا نه. میخوای کارو بدی به یه کارگاه در تبریز، اول زنگ بزن بپرس کی میتونی بارتو بفرستی و کی بهت تحویل میدن. الکی بار نفرستی اونجا بمونه یه هفته خاک بخوره.
چگونه زمان نورد را بهینه کنیم؟
- برنامه‌ریزی دقیق: ابعاد، ضخامت، تعداد و شعاع خم دقیق را مشخص کنید. ارائه نقشه‌های دقیق به کارگاه، فرآیند را سریع‌تر می‌کند.
- انتخاب کارگاه مناسب: به دنبال کارگاهی باشید که روی ابعاد مورد نظر شما تخصص دارد و ترافیک کاری آن با برنامه شما هماهنگ است. برای پروژه‌های بزرگ، بازدید از انبار و کارگاه توصیه می‌شود.
- استعلام پیش از ارسال: قبل از ارسال لوله‌ها، یک پیش فاکتور آنلاین یا تلفنی دریافت کنید که در آن قیمت با حمل و نقل و مهم‌تر از آن، زمان دقیق تحویل ذکر شده باشد.
- ارتباط مستمر: در حین انجام کار، با اپراتور یا مدیر کارگاه در ارتباط باشید تا از روند پیشرفت مطلع شوید. باید حواست به کار باشه تا درست انجام بشه.
برای محاسبه وزن تقریبی مصالح مورد نیاز و برآورد هزینه ساخت، می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید:
فرمول محاسبه وزن لوله (کیلوگرم) = (قطر خارجی (میلی‌متر) - ضخامت (میلی‌متر)) * ضخامت (میلی‌متر) * طول (متر) * ۰.۰۲۴۶۶
این فرمول برای لوله‌های فولادی کاربرد دارد و به شما در خرید شاخه ای یا بندیلی کمک می‌کند. کار رو باید به متخصصش سپرد.
نتیجه‌گیری
زمان انجام نورد لوله یک پارامتر متغیر است که تحت تاثیر عوامل فنی و لجستیکی متعددی قرار دارد. برای جلوگیری از تاخیرهای پرهزینه در پروژه، ضروری است که پیمانکاران و سازندگان با درک این عوامل، برنامه‌ریزی دقیقی انجام دهند. انتخاب یک کارگاه خدماتی معتبر، ارائه اطلاعات فنی کامل و شفاف، و استعلام زمان تحویل پیش از هرگونه اقدامی، کلید موفقیت در مدیریت زمان این بخش از پروژه است. فراموش نکنید که قیمت رقابتی همیشه به معنای بهترین گزینه نیست؛ گاهی پرداخت هزینه کمی بیشتر برای دریافت خدمات سریع‌تر و با ضمانت کیفیت، در نهایت به نفع کل پروژه خواهد بود.
منبع علمی:
- Altan, T., & Tekkaya, A. E. (2012). Sheet Metal Forming: Processes and Applications. این منبع به طور دقیق فرآیندهای شکل‌دهی فلزات از جمله نورد و خمکاری را توضیح می‌دهد و به عواملی مانند زمان فرآیند، تاثیر اصطکاک و سرعت بر کیفیت محصول نهایی می‌پردازد.