یکی از اولین و مهم‌ترین سوالاتی که پیمانکاران و سازندگان هنگام برنامه‌ریزی برای پوشش سقف و دیوار پروژه‌های خود با آن مواجه می‌شوند، ابعاد دقیق ورق ذوزنقه‌ای است. درک صحیح از ابعاد این محصول پرکاربرد، از عرض خام و عرض مفید گرفته تا ضخامت و طول قابل سفارش، نقشی کلیدی در برآورد هزینه ساخت، محاسبه تعداد ورق مورد نیاز و اجرای دقیق پروژه دارد. در این مقاله جامع، به صورت کامل به بررسی ابعاد استاندارد ورق ذوزنقه‌ای، تفاوت‌های آنها و نکات مهمی که باید هنگام خرید بدانید، می‌پردازیم.
به طور خلاصه، ورق‌های ذوزنقه‌ای معمولاً از رول‌هایی با عرض خام ۱۰۰ یا ۱۲۵ سانتی‌متر تولید می‌شوند که پس از فرم‌دهی، عرض مفید (پوشش‌دهی) آنها به ترتیب به حدود ۸۰ تا ۸۴ سانتی‌متر و ۱۰۴ تا ۱۰۸ سانتی‌متر کاهش می‌یابد. ضخامت این ورق‌ها بین ۰.۳ تا ۱ میلیمتر متغیر است و طول آنها بر اساس سفارش مشتری برش داده می‌شود.
تشریح ابعاد کلیدی ورق ذوزنقه‌ای
برای درک کامل مشخصات این محصول، باید با سه بعد اصلی آن آشنا شویم: عرض، طول و ضخامت.
۱. عرض ورق ذوزنقه‌ای (خام و مفید)
این مهم‌ترین و شاید کمی گیج‌کننده ترین بخش در مورد ابعاد این ورق‌ها باشد. همیشه دو نوع عرض برای ورق‌های فرم‌داده شده تعریف می‌شود:
عرض خام (عرض ورق قبل از فرم‌دهی): این همان عرض رولی است که وارد دستگاه رول فرمینگ می‌شود. دو عرض استاندارد و رایج در بازار ایران برای این ورق‌ها وجود دارد:
رول عرض ۱۰۰ سانتی‌متر (۱ متر)
رول عرض ۱۲۵ سانتی‌متر (۱.۲۵ متر)
عرض مفید (عرض کارده یا پوشش‌دهی): پس از اینکه ورق صاف تحت فرآیند نورد سرد قرار گرفته و به شکل ذوزنقه‌ای درمی‌آید، به دلیل ایجاد خم‌ها و گام‌ها، عرض آن کاهش می‌یابد. عرض مفید، میزانی از سطح است که هر ورق پس از نصب و قرار گرفتن لبه‌های آن روی ورق کناری (اورلپ)، پوشش می‌دهد.
ورق با عرض خام ۱۰۰ سانتی‌متر، بسته به طرح ذوزنقه، عرض مفیدی بین ۸۰ تا ۸۴ سانتی‌متر خواهد داشت.
ورق با عرض خام ۱۲۵ سانتی‌متر، عرض مفیدی بین ۱۰۴ تا ۱۰۸ سانتی‌متر خواهد داشت.
برای محاسبه تعداد ورق مورد نیاز برای یک دهنه، باید طول دهنه را بر عرض مفید ورق تقسیم کنید، نه عرض خام. عدم توجه به این موضوع از خطاهای رایج در خرید است.
۲. طول ورق ذوزنقه‌ای
یکی از بزرگترین مزایای ورق‌های ذوزنقه‌ای، انعطاف‌پذیری در طول آنهاست. این ورق‌ها به صورت رول تولید می‌شوند و کارخانه‌ها و کارگاه‌های فرمینگ می‌توانند آنها را در هر طولی به درخواست مشتری برش دهند. این ویژگی باعث می‌شود تا پرتی مصالح به حداقل برسد. طول ورق‌ها می‌تواند از ۱ متر تا ۱۲ متر یا حتی بیشتر، بسته به نیاز پروژه و محدودیت‌های هزینه حمل، برش داده شود.
۳. ضخامت ورق ذوزنقه‌ای
ضخامت، یکی از فاکتورهای اصلی تعیین‌کننده استحکام، وزن و البته قیمت روز ورق است. این ورق‌ها معمولاً در ضخامت‌های زیر در بازار موجود هستند:
- ۰.۳ تا ۰.۴ میلیمتر: برای مصارف سبک، حصارکشی موقت و کاربردهایی که بار زیادی روی آن نیست.
- ۰.۵ میلیمتر: رایج‌ترین و پرمصرف‌ترین ضخامت برای پوشش سقف ویلاها و سوله‌های کوچک. ورق ذوزنقه قهوه ای با این ضخامت طرفداران زیادی برای سقف ویلا در شهرهای شمالی مانند رامسر و چالوس دارد.
- ۰.۶ تا ۰.۸ میلیمتر: برای سوله‌های صنعتی بزرگ، مناطقی با بارش برف سنگین و کاربردهایی که نیاز به استحکام بالاتر دارند.
- ۰.۹ تا ۱ میلیمتر: برای پروژه‌های خاص و صنعتی با الزامات سازه‌ای ویژه.
باید در نظر داشت که نوسانات قیمت در بازار آهن بر روی تمام این ضخامت‌ها تاثیرگذار است و برای تامین مصالح پروژه باید استعلام قیمت دقیق گرفت.
آقا اصلاً داستان این ابعادا چیه؟
ببین داداش گلم، قضیه پیچیده نیست. فکر کن یه کاغذ صاف داری عرضش ۱ متره. حالا اینو مچاله می‌کنی، درسته هنوز همون کاغذه ولی دیگه عرضش یه متر نیست، جمع‌تر شده. ورق ذوزنقه هم همینه! ورق صاف ۱۲۵ سانتی رو می‌کنن تو دستگاه، ۷-۸ تا خم بهش می‌دن که محکم بشه، خب معلومه که جمع میشه دیگه! عرضش میشه حدود ۱۰۸ سانت. واسه همین موقع خرید باید حواست به عرض مفید باشه تا ورق کم نیاری. برای خریدش هم اگر دنبال ارزانترین قیمت هستی باید مستقیم از نمایندگی فروش تو بازار آهن شادآباد یا مراکز اصلی تو اصفهان خرید کنی.
فرمول محاسبه وزن و تعداد
برای محاسبه تعداد و وزن تقریبی ورق مورد نیاز، می‌توانید از فرمول‌های خطی زیر کمک بگیرید:
تعداد ورق مورد نیاز = طول کلی سطح ÷ عرض مفید یک ورق
وزن تقریبی هر متر طول ورق (کیلوگرم) = عرض خام ورق (متر) × ضخامت (میلیمتر) × ۷.۸۵ (چگالی فولاد)
مثال: برای محاسبه وزن یک متر طول از ورق ذوزنقه‌ای تولید شده از رول ۱۲۵ سانتی با ضخامت ۰.۵ میلیمتر:
وزن = 1.۲۵ متر × ۰.۵ میلیمتر × ۷.۸۵ = 4.۹ کیلوگرم بر متر طول
برای دریافت اطلاعات دقیق، بهتر است کاتالوگ و جدول وزنی محصول را از تامین کننده خود درخواست کنید.
یک مهندس سازه باتجربه می‌گوید: “انتخاب ابعاد ورق ذوزنقه‌ای یک موازنه بین هزینه و کارایی است. ضخامت بالاتر، استحکام بیشتر اما هزینه و وزن بالاتری دارد. طول بلندتر، نصب سریع‌تر و آب‌بندی بهتری می‌دهد اما حمل و نقل آن دشوارتر است. یک مشاوره فنی خوب قبل از ثبت سفارش می‌تواند شما را از هزینه‌های اضافی در آینده نجات دهد.”
نکات تکمیلی در مورد ابعاد و خرید
- استاندارد گام‌ها: علاوه بر ابعاد اصلی، فاصله بین برجستگی‌های ذوزنقه (گام) نیز در طرح‌های مختلف متفاوت است که بر عرض مفید تأثیر می‌گذارد.
- خرید از تولید کننده: برای اطمینان از کیفیت و ضخامت دقیق، خرید مستقیم از کارخانه یا یک فروشگاه معتبر بهترین گزینه است. این کار به شما امکان می‌دهد تا بدون واسطه خرید کنید.
- خدمات برشکاری: بسیاری از شرکت‌ها خدمات برشکاری در طول دلخواه را ارائه می‌دهند. این کار به شما کمک می‌کند تا دقیقا متراژ مورد نیاز خود را تهیه کنید.
- توجه به تلرانس: همیشه یک تلورانس یا خطای جزئی در ابعاد، به ویژه ضخامت، وجود دارد. خرید از یک برند معتبر این اطمینان را می‌دهد که محصول در محدوده استاندارد تولید شده است. خیلی از سازنده ها ابعاد ورق ها را درست رعایت نمیکنن.
- برای خرید عمده یا پروژه‌های بزرگ، حتماً درخواست برگه آنالیز و گواهی استاندارد محصول را داشته باشید تا از کیفیت ورق اولیه (گالوانیزه یا رنگی) اطمینان حاصل کنید. این موضوع بسییار مهم است.
در نهایت، شناخت دقیق ابعاد ورق ذوزنقه‌ای به شما کمک می‌کند تا با دیدی باز و اطلاعات کامل، بهترین و اقتصادی‌ترین انتخاب را برای پروژه خود داشته باشید و از هدررفت منابع و زمان جلوگیری کنید.
منبع علمی:
- Schafer, B. W. (Ed.). (2006). Cold-Formed Steel Design Manual. American Iron and Steel Institute (AISI). (این راهنما به عنوان مرجع اصلی در صنعت فولاد سردنورد، مشخصات مقاطع استاندارد، از جمله مقاطع موج‌دار و ذوزنقه‌ای را ارائه می‌دهد.)